“Tato noc nebude krátká…”: Experience of the Year 1968 in Czech Émigré Literature

This book presents a study on the works of Czech émigrés, with an emphasis on the literary output of authors belonging to the “older generation” – Josef Škvorecky, Milan Kundera and Pavel Kohout. However, the main focus of this dissertation is on all “August 1968” motifs as well as subjects, emotions and ways of communication that are connected with these motifs. Inde-pendent journalism (both in the country and in exile) from the period between 1968 and 1989 as well as the opinions expressed after the victory of the Velvet Revolution in 1989 provide a point of reference for this discussion. The selected literary works are to encourage deeper reflection on the perception of events connected with August 1968. Therefore, it seems reasonable to outline the historical, cultural and social background of these events. The novels that the author refers to in this dissertation are to inspire one to reflect on the role of émigré literature in more depth and in a broader context.W monumentalnym studium analizującym rok 1968 Jan Pauer konstatuje: „Praska Wiosna nie zmieniła świata, ale zmieniła spojrzenie na świat”. Zmieniła także czeską literaturę, która po dziś dzień pozostaje pod wpływem doświadczeń przełomu lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych, a literacki kapitał Praskiej Wiosny dopełnia traumatyczne doświadczenie inwazji i walki o zachowanie niezależnej kultury w czasie „normalizacji”. Dyskusja na temat znaczenia Praskiej Wiosny i okresu „normalizacji” w czeskiej historii trwa. Z historycznego i politycznego punktu widzenia wciąż nie ma jednoznacznej oceny minionych wydarzeń i z pewnością trudno będzie do niej kiedykolwiek doprowadzić. Rok 1968 stał się w świadomości Czechów jedną z dat „granicznych”, cezur dzielących dwie odrębne rzeczywistości, bez względu na fakt, że po obu stronach tej granicy dominowała ideologia socjalistyczna. Częste interpretowanie tej daty w kontekście winy za historyczne porażki stało się smutną tradycją współczesnej czeskiej publicystyki. Sierpień 1968 pozostaje dla wielu Czechów wydarzeniem symbolicznym, potwierdzeniem istnienia „czeskiego losu” (w ujęciu Kunderowskim), kolejnym problemem do rozstrzygnięcia w międzypokoleniowym sporze o sens czeskich dziejów, czy wreszcie świadectwem (dyskusyjnym), że czeska historia jest historią porażek. Teksty literackie potwierdzają pewne schematy myślenia o roku 1968, jego przyczynach i następstwach. Ukazują także rok 1968 jako polityczny, społeczny, historyczny i kulturalny fenomen, sygnalizują, w jakim stopniu wpływał na posierpniową literaturę, jakie „demony przeszłości” budził i jak kształtował wyobrażenię o przyszłości narodu, któremu „zakazano wszystkiego prócz oddychania” (Pavel Kohout). W tym znaczeniu beletrystyka, poezja, literatura wspomnieniowa i publicystyka pomagają interpretować wydarzenia Praskiej Wiosny, inwazji i „normalizacji”, łącząc różne perspektywy, odnosząc się do narodowych i indywidualnych doświadczeń historyczno-kulturowych